اگروفارستری یا دارکشتورزی (Agroforestry) نام پروژهای فراملی است که از سوی واحد پژوهش جمعی و توسعه اطلاعات کمیسیون اروپا در حال انجام است. «پرورش قهوه مناسب برای اگروفارستری» (BREEDing Coffee for AgroForestry Systems) که به اختصار BREEDCAFS نامیده میشود، در سال 2017 آغاز شده است و تا سال 2021 ادامه دارد. بر اساس این پژوهش و بر پایه اگروفارستری یا دارکشتورزی این کمیسیون سعی دارند گونهای جدید از قهوه را بیابند تا کشاورزی قهوه را متناسب با تغییرات اقلیمی تغییر دهند.
تغییرات اقلیمی محصولات کشاورزی و بسیاری از گونههای گیاهی را به خطر انداخته. یکی از گونههای گیاهی درخطر «قهوه» است. گرمایش زمین، خشکسالی و بیماری، صدمات شدید و جبرانناپذیری به گیاه قهوه میزند و دگرگونیهای اقلیمی اینگونه را درخطر جدی قرار دادهاند.
متأسفانه تاکنون عمده گونههای قهوهای که برای کشت دستچین شدهاند بر پایهی شیوهی خورشید-محور (Open-Sun Cultivation) انتخاب شدهاند که وابسته به جنگلزدایی است. در این شیوهی کشت با صاف کردن جنگل و قطع درختان فضای باز برای کشت قهوه فراهم میشود.
اما در شیوهی کاشت بر پایهی اگروفارستری، تأثیرات تغییرات اقلیمی را کاهش میدهد و فشار کمتری بر طبیعت وارد میکند. در این شیوه بهجای قطع درختان محصول در کنار پوشش گیاهی طبیعی پرورش داده میشود. این شیوهی کشت منافع بسیاری دارد و از میان آنها میتواند به افزایش گوناگونی گیاهی و کاهش خطر رانش زمین اشاره کرد.
همچنین دانشمندان سعی دارند ثابت کنند پرورش گونههای نو میتواند برای کشاورزان سودآور باشد و درآمد آنها را افزایش دهد. افزون بر این، کشتوکار و شبکهی توزیع قهوه مبتنی بر توسعهی پایدار میتواند باثباتتر شود و درنهایت تلاشهایی ازایندست میتوانند منجر به معرفی گونههای قهوهی تخصصی بیشتر در بازار شود.
دانشمندان سعی در بررسی ردهای از زیرگونهی قهوهی عربیکا به نام F1 را دارند که بر اساس آن گونههایی را بیابند که مناسب کشت بر پایهی اگروفارستری هستند و در برابر تغییرات اقلیمی و خطرات طبیعی و غیرطبیعی مقاومتر هستند.
در این پژوهش از گونههای هیبریدی قهوه که در هشت کشور پرتغال، فرانسه، نیکاراگوئه، کاستاریکا، گویان فرانسه، کامرون، السالوادور و ویتنام تحت شرایط آزمایشگاهی و کنترلشده پرورش دادهشدهاند استفاده میشود. با بهکارگیری شیوههای مدرن علمی، هر یک از زیرگونهها و هیبریدها مطالعه و استراتژی مناسب برای توسعه و بازاریابی آنها تهیه میشود.
در این تحقیق کشاورزان نیز، بهصورت مستقیم مشارکت خواهند داشت و تجربهشان از کار با این گونههای جدید را گزارش خواهند کرد. این گزارشها شامل سودآوری و بازخورد اجتماعی نسبت به فروش گونههای جدید خواهد بود. رُسترها یا برشتهکاران نیز حضور مستقیمی در این فرآیند خواهند داشت و کیفیت محصول را بررسی و کنترل خواهند کرد.
در این روش، راهکارهای نوآورانه با بهرهگیری از انتقال فناوری معرفی خواهد شد که بر اساس آنها کشاورزان و رُسترها یا برشتهکاران در تماس مستقیم با هم قرار خواهند گرفت و نقش دلالان به تدریج کاهش مییابد.
این برنامه پژوهشی ۴۸ ماه ادامه خواهد داشت و ۷۷ دانشمند در آن مشغول به کار هستند. اتحادیهی اروپا بیش از چهار میلیون یورو در این پژوهش سرمایهگذاری کرده است.
اهداف پژوهش
در تارنمای این پژوهش (breedcafs.eu) فهرستی از اهداف آن قرار دارد که به شرح زیر است:
• یافتن شیوههای پرورش قهوه با استفاده از گونههای گیاهی پایا که میتوانند منجر به توسعهی پایدار و افزایش بهرهوری شوند.
• یافتن گونههای قهوه که در برابر شرایط اقلیمی امروز و آینده مقاومتر باشند.
• تهیه یک مرجع بایو-انفورماتیک
• بررسی هیبریدهای عربیکا F1 و هیبریدهای عربوستا (Arabusta) که ترکیبی از گونهی عربیکا و روبوستا است در اقلیم هدف
• کمک به توسعهی پایدار و افزایش سودآوری تولید قهوه برای کشاورزان و صنعت
• بررسی اقتصاد کشاورزی، سودآوری و کیفیت نهایی محصول تولیدشده با استفاده از گونههای نو
• آگاهیبخشی درزمینهی پرورش و فروش گستردهی گونههای برتر قهوه عربیکای هیبرید
• زمینهسازی برای اقدامات بیشتر پس از پایان این پروژه و بر پایه نقشهی راه تعریفشده در این برنامه
• انتشار یافتههای پروژه بهصورت جهانی
افزون بر اینها، در این برنامه پژوهشگران قصد دارند بنیانی علمی برای کارهای آینده درزمینه پرورش قهوه ایجاد کنند. آنها قصد دارند واکنشهای فیزیولوژیک گونههای مختلف به دگرگونیهای اقلیمی و کشت بر اساس اگروفارستری را بررسی و ردهبندی کنند. حاصل این بررسیها میتواند مبنایی برای برنامهریزی کشت در سطح مولکولی برای گونههای مختلف قهوه در آینده باشد.
یکی دیگر از اهداف بلندپروازانهی پژوهشگران یافتن گونهای است که مناسب کشت به شیوهی اگروفارستری باشد و بتواند در بازار نیز موفق عمل کند و رضایت مشتریان را جلب کند.
همچنین، گونههای تحت بررسی در سطح مولکولی مطالعه خواهند شد. یافتههای ردهبندیشدهی این مطالعه میتواند به گسترش شناخت دانشمندان از قهوه کمک کند؛ و در پایان، دانشمندان سعی دارند رهیافتی برای کشاورزان بیابند که آنان را در گسترش فعالیتهایشان یاری کند.