دله نام قهوه جوش مورد استفاده در کشورهای حوزه خلیج فارس و شهرهای جنوبی ایران است و برای همین به قهوه‌جوش عربی نیز شهرت دارد. دم‌آوری قهوه عربی با دله به چندین روش مرسوم است که در این مقاله به دو روش آن یکی سنتی و دیگری روش امروزی‌تر آن اشاره می‌کنیم.
روش سنتی دم‌آوری قهوه عربی
در روش سنتی دم‌آوری قهوه عربی رست قهوه و آداب سرو آن، بسیار حائز اهمیت است. در این روش، از دله در مرحله سرو قهوه استفاده می‌شود که آیین و سنت مربوط به خودش را دارد.
در این روش ابتدا دانه قهوه بر روی ذغال برشته می‌شود، سپس به وسیله هاون، کوبیده و آسیاب می‌شود.
در ظرف جداگانه‌ای که مشابه دله است و به «گم گم» شهرت دارد، آب به درجه جوش می‌رسد و در این هنگام پودر قهوه کوبیده شده را داخل آن می‌ریزند.
توجه داشته باشید به‌هیچ‌وجه نباید این پودر را هم زد.
پس از گذشت بیست دقیقه آب جوش آمده و قل می‌خورد و در حین قل خوردن با قهوه به‌خوبی مخلوط می‌شود. در این مرحله، آن را از روی زغال برداشته و درون دله می‌ریزیم و حدود ده دقیقه صبر کرده که کمی خنک شود، سپس طبق مراسم و آئین خاصی، سرو می‌شود.
این روش را بر روی اجاق و با شعله بسیار کم نیز می‌توان انجام داد.
باید توجه داشت مرسوم نیست با قهوه عربی، شیر یا شکر مصرف شود و برای طعم دار کردن آن، یا هنگام اضافه کردن قهوه به آب جوش و یا پس از ریخته شدن در دلِ، به آن هل، دارچین، وانیل و… اضافه می‌شود. افزودن این موارد عطر و بوی خاصی را به قهوه می دهد.
قهوه عربی به‌دست‌آمده در این روش، نه رقیق است و نه غلیظ، ولی به علت فرایند رست قهوه و دم‌آوری قهوه خاص آن؛ طعم بسیار تلخی دارد و این روش در مراسم مهم اعراب مورداستفاده است.
روش امروزی دم‌آوری قهوه عربی
روش دوم، روشی رایج‌تر مخصوصاً در ایران است و شباهت بسیار زیادی به دم‌آوری قهوه در قهوه‌جوش‌های ترک دارد.
در این روش آب را «برای هر نفر، به‌اندازه‌ی یک لیوان 350 میلی‌لیتری» در دله ریخته و روی گاز قرار می‌دهند. زمانی که جوش آمد دله را به مدت سی ثانیه از روی گاز برداشته تاکمی دمای آن فروکش کند. در این مرحله، قهوه را به ازای هر نفر یک قاشق غذاخوری، اضافه کرده و روی گاز با شعله بسیار کم قرار دهند.
آب به نزدیکی دمای جوش که رسید، مخلوط آب و قهوه داخل دله شروع به کف کردن می‌کند و فوم خوش‌رنگی ظاهر خواهد شد. در این هنگام، دله را از روی حرارت برداشته تا کمی خنک شود. حدود یک دقیقه بعد مجدداً دله را بر روی حرارت قرار می‌هند تا محتوی دوباره به نزدیکی دمای جوش برسد و فوم حاصل از آن شروع به بالا آمدن کند. در این زمان، دله را از روی حرارت برداشته و قهوه آماده سرو کردن است.
این روش نیز بر روی ذغال نتیجه بهتری خواهد داشت. توجه داشته باشید نباید پودر قهوه را به‌هیچ‌وجه هم بزنید.
در این روش به‌هیچ‌عنوان آب به دمای جوش نباید برسد. اگر مخلوط آب و قهوه قل بخورد، قهوه نهایی غلیظ خواهد شد و طعم و بوی سوختگی خواهد گرفت. بهتر است از قهوه با رست لایت استفاده شود.
میزان آسیاب پودر قهوه باید بسیار نرم همانند قهوه ترک باشد.
با توجه به قدمت این قهوه‌جوش و تهیه قهوه عربی، قطعاً روش‌های مختلفی از طرز استفاده آن وجود دارد و هر منطقه بنا به سنت و آئینی که دارند، از آن روش برای دم‌آوری قهوه استفاده می‌کند.